BPPV (kristal oynaması) bir takım baş hareketi sonrasında ortaya çıkan kısa süreli ve ani baş dönmesi hallerine denir. Benign paroksismal pozisyonel vertigo olarak adlandırılan BPPV (kristal oynaması) başlangıcında işitme kaybı sorunu oluşmaz. Dix-Hallpike testi ile denge değerlendirmesi yapılarak göz hareketleri incelenir ve hastada herhangi bir sorun olup olmadığı noktasında tespitler ortaya konur.
Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) Nedir?
Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) oluşumu kulak kanalında serbest bir maddenin bulunması halinde ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) ile ilgili bilinmesi gereken genel değerlendirme şöyledir:
- Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV)’nin bir diğer ismi kristal oynamadır.
- İç kulak kaynaklı vertigo oluşumlarında en sık görülenidir.
- Ortaya çıkış halinde hastada kısa süreli baş dönmeleri meydana gelir.
- Çoğu zaman 30 ile 60 yaşları arasında ortaya çıkan bu problem işitme kaybına neden olmazken erkek ve kadınlarda eşit oranda görülür.
- Analizlere göre yıllık olarak beş bin kişide bir olacak şekilde ortaya çıkar.
- Pek çok kişi baş dönmesi şikayeti ile muayene olmak istediği noktada beşte üç oranında BPPV teşhisi konur.
- Teşhis konulan hastanın öyküsü kontrol edildiği zaman daha önce stres, üzüntü ya da başa darbe aldığı gözlemlenebilir.
Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo Ortaya Çıkış Nedeni Nedir?
BPPV oluşum nedenleri kesin kaynaklara dayandırılamaz. . Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) ortaya çıkış nedenleri şöyledir:
- BBPV, bir semisirküler kanalda, kupulaya tutunan ya da endolenf içerisinde serbest olarak yüzen debris (kulak kristali)’e bağlı olarak ortaya çıkar.
- BPPV teşhisi konan hastaların temporal kemik çalışmalarında kupulaya yapışık bazı depozitler gözlenir. Bu bulgu ”kupulolitiasis”olarak tanımlanır.
- Tedaviye dirençli BPPV’lu hastalara uygulanan posterior kanal oklüzyonu esnasında intraoperatif bulgular endolenf içerisinde serbest olarak yüzen debris görülür.
- Patriküllerin elektron mikroskobik incelemesi bunların yer çekimine sensitif utrikül makulasından köken alan otokonialara benzediğini gösterir. Bu durum ”kanalolitiaisis” olarak adlandırılır.
- Semisirküler kanal kupulası endolenfle aynı spesifik yoğunluğa sahiptir, bu nedenle yerçekimine duyarsızdır. Ancak, semisirküler kanal içerisindeki debris yerçekimine bağlı olarak hareket eder.
- Semisirküler kanal uygun pozisyona gelince partiküller hareket ederek endolenfi çeker. Semisirküler kanalın beklenmedik yer çekimine duyarlı cevabı baş dönmesine neden olur.
- BPPV’nun büyük çoğunluğu posterior semisirküler kanaldaki debrise bağlı olarak oluşur.
Tüm bu etkenler sonrasında BPPV ortaya çıkarak hastayı etkisi altına alır. Oluşumların tespiti sonrasında mutlaka uygun tedaviye başlanması gerekir.
Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo Tetikleyici Unsurlar Nelerdir?
BPPV oluşumunu tetikleyici unsurlar kesin olarak sınıflandırılamaz. Fakat yapılan araştırmalar doğrultusunda çeşitli bulgular elde edilebilir. Bu noktada BPPV tetikleyicileri şöyledir:
- Kulak içerisinde yer alan arka denge kanalında ortaya çıkan problemlerin ortaya çıkış nedeni bilinemese de sonrasında BPPV oluşumu meydana gelir.
- Geçmiş dönemde kafa travması yaşanmış ise hastada zamanla BPPV oluşumu gözlenebilir.
- Meniere hastalığı, vestibüler nörinit, kulak cerrahisi, herpes zoster otikus ve iç kulak iskemi / ani sensorinöral işitme kaybı gibi çeşitli denge hastalıklarının bir etkisi olarak BPPV oluşumu meydana gelebilir.
- BPPV’nin yaş, migren, hipertansiyon, hiperlipidemi ve inme ile bağımsız olarak ilişkili olduğu da düşünülür.
- Kemik erimesinin kristal birikimini oluşturan kalsiyum karbonat parçacıklarının kaynağı olarak BPPV oluşumu gerçekleşebilir.
Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın temel nedeni iç kulakta yer alan ve yer çekiminin algılanmasını sağlayan küçük kalsiyum kristallerinin (kanalitler) iç kulağın vestibül adı verilen bölümünde normalde yapışık olarak durdukları bölgeden koparak iç kulak sıvısı içinde serbest kalmalarını takiben bu bölgeye açılan denge kanallarının içine kaçmasıdır. Bu durum çeşitli belirtileri de beraberinde getirebilir. Benign paroksismal pozisyonel vertigo belirtileri ve bulgular şöyledir:
Klinik Belirti Ve Bulgular;
- Birçok BPPV (kristal oynaması) hastası 10 ile 20 saniyelik vertigo şikayeti ile muayeneye başvurabilir.
- Ani olarak başlayan bu durum çeşitli baş hareketleri sonrasında tekrarlanabilir.
- Baş dönmesini mide bulantısı tetikleyebilir. Bu süreçte hasta işitme kaybı yaşamaz. Normal işitme düzeni devam eder.
- Yatakta sağa sola doğru dönme, yataktan kalkma, yukarı ve arkaya bakma ve eğilme gibi haller tetikleyici pozisyonlar olabilir.
- Spontan nistagmus izlenmez ve nörolojik muayene normaldir.
Odyolojik Testler;
- Kişinin timpanogramı normal seviyeli olmalıdır.
- Odyogram simetrik işitme, uygun konuşma ve ayırt etme seviyeleri normal sınırlardadır.
Özel Muayeneler;
- Dix-Hallpike testi sonrasında nistagmusun tespiti sonrasında BPPV tanısı konabilir.
- Nistagmus oluşumunda baş dönmesi öncesinde 1-2 saniyelik latent dönem mevcuttur.
- Nistagmus ilgili posterior semisirküler kanalın uyarılması sonucunda oluşmaktadır. Nistagmus, kanal ile aynı düzlemde ve hızlı fazı stimüle olan kanala doğrudur. Vertigo ve nistagmus 20 saniye içinde artarak azalış gösterir. Tekrarlanan nistagmus yorulan tiptedir.
- Posterior semisirküler kanaldaki debrise bağlı oluşan BBPV tanısı koymak için hastada tüm bu kriterlerin olması şartı aranır.
İlgili belirtilerin tespiti halinde kişide BPPV tespiti için bu tip bulgular araştırılarak doğru tanı ortaya konması yönünde çalışılır.
Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo Tedavisi Nasıl Yapılır?
BPPV’in yaşam boyu ortaya çıkış oranı %2,4’tür. Bir yıllık yaygınlığı yaşla birlikte artarak 18 ile 39 yaş arasındaki hastalara kıyasla 60 yaşın üzerindeki hastalarda yedi kat daha yüksek oranda seyrettiği bilinir. BPPV, kadınlarda her yaş grubundaki erkeklerden daha sık görülürken, 2:1 ile 3:1 arasında bildirilir. Tüm bu veriler doğrultusunda BPPV tanı ve tedavilerinin doğru yöntemler ışığında yapılması beklenir. Buna göre benign paroksismal pozisyonel vertigo tedavi yöntemleri şöyledir:
Manevralar;
- Debrisi utrikul manevraları tedaviyi destekleyen etkenler arasında yer alır.
- Şikayetler tekrarlandıkça manevra uygulanmaya devam edebilir.
- Uygulama sırasında debrisin gevşemesi için mastoid kemik üzerine kemik vibratör yerleştirilebilir.
Cerrahi Yöntemler;
- Yapılan her türlü tedaviye direnç göstererek olumul etki alınmayan vakalar cerrahi müdahale gerektirebilir.
- Cerrahi yöntemlerin uygulanması küçük oranları kapsar.
- Reposizyon manevralarında başarılı olunamayan ve görüntüleme yöntemlerinde herhangi bir intrakranial patoloji tespit edilmeyen vakalar cerrahi müdahaleler ile desteklenir.
- Genel anlamda tercih edilen cerrahi seçenek posterior semisirküler kanal oklüzyonudur. Bu hastalarda genellikle geçici olan bir mikst tip işitme azlığı görülebilir.
- Singular nörektomi yoluyla posterior semisirküler kanalın sinirsel innervasyonunun ortadan kaldırılması yönteminde daha zor teknikler kullanılır. İşitme açısından yüksek risk taşır.
Tüm bu verilere bağlı olarak hasta şikayetleri tedaviye rağmen 1 yıl boyunca devam edebilir. Repozisyon manevrası pek çok hasta için iyileştirici etki gösterse de beklenmeyen rekürrens ya da revizyon oluşumları da olabilir. BPPV (kristal oynaması) rehabilitasyon tedavileri ile de iyileştirilebilir.